ایمنی در حفاری (Excavation safety )

تعاریف و خطرات

 کانال معمولاً به گودالی گفته می شود که در سطح زمین ایجاد می گردد ، که عرض آن کمتر از عمق آن می باشد .

 دیرک گذاری : حمایت از دیواره های نقاط حفاری شده در برابر ریزش احتمالی . حفر گودال یا کانال رایج ترین عملیات در فرآیند حفاری است ، بیشترین خطرات را برای کار گران به همراه دارد .

 نتایج آمارهای نشان  می دهد 79% ازمرگ و میرها درجریان حفر گودال ها در عمق کمتر از 5 متر رخ می دهد . و 38% این موارد مربوط به حفر گودالهای کمتر از 3/5متر است

 ما آرزو داریم در پایان هر روز کارگران سالم به خانه برگردنند ، ولی وضعیت و شرایط خاک در هر نقطه متغیر است و این چیزی نیست که بتوانیم جلوی آن را بگیریم .

بعضی ها فکر می کنند اگر کانال ریزش کند و صورت شخصی را نپوشاند هیچ اتفاقی برای شخص پیش نخواهد آمدولی واقعیت چنین نیست چرا که وزن یک متر مکعب خاک حدوداً 3 تن وزن دارد و در صورتیکه شخص در بین 2 تا 3 متر مکعب خاک گیر کند وزن خاک به اندازه ای است که فشار وارده به شخص درطی چند ثانیه شخص را خفه خواهد کرد . تنها راه جلو گیری از حادثه رعایت برخی از قوانین ساده ایمنی است .

 مقررات عملیات حفاری

قبل از عملیات حفاری ، مقامات شرکت مربوطه محل حفاری را بدقت بررسی نمایند. لوله های آب کابلهای برق ، مخابرات و... وضعیت رفت و آمد اتومبیل ها را در نظر بگیرند ، تجهیزات مناسبی را برای انجام کار تهیه کنند و وضعیت خاک را ارزیابی کند و سلامت افراد و کارکنان خود را در نظر بگیرند .

قبل از آغاز عملیات حفاری مهندس ناظر باید محل مورد نظر را از لحاظ وجود سنگ های بزرگ درختان ، پیاده روهای بتنی ، تجهیزات آتش نشانی ، خطوط انتقال برق ، کابلهای تلفن و سایر موانع مورد بررسی قرار دهد .

 مهندس ناظر

 طبق استاندارد های اوشا (OSHA) در هر عملیات حفاری فردی به نام مهندس ناظر بایستی حضور داشته باشد که حداقل روزی یک بار از محل حفاری و مناطق اطراف آن بازید کند البته این بدان معنی نیست که بقیه افراد هیچ مسئولیتی ندارند ، بلکه مسئولیت اصلی بعهده مهندس ناظر است .

 مهندس ناظر فردی با تجربه است ه از تمامی خطرات حفاری اطلاع دارد و برای برطرف کردن این خطرات می تواند در صورت لزوم کار را تعطیل کند .

مهندس ناظر همچنین در صورت نیاز کار هماهنگی واکنش های لازم در شرایط اضطراری را بعهده می گیرد.

 مهندس ناظر ممکن است به صورت تمام وقت در مجموعه کار کند و پیوسته نظریه های جهت بهبود وضعیت ایمنی و سلامت کارکنان ارائه کند .

 در برخی از موارد فردی که سرپرستی عملیات را بعهده دارد خود نقش مهندس ناظر را ایفاد خواهد کرد .

 هرگونه حفاری که کارگران را تهدید می کند از سوی مقامات شرکت مربوطه بایستی جدی گرفته شود .

 طبقه بندی خاک

 کار طبقه بندی نوع خاک بایستی قبل از حفاری انجام شود این کار جزء وظایف مهندس ناظر است و او بدین طریق می داند که از چه سازو کار حمایتی برای جلو یری از ریزش حفره جلو گیری کند و اگاه بودن کارگران از این فرآیند نیز ضروری است .

 خاک محل حفاری را به چهار نوع تقسیم بندی می کند :

1-    سنگ ثابت

2-     خاک نوع A

3-    خاک نوع B

4-    خاک نوع C

1-    سنگ ثابت :

 ماده معدنی و محکم است که می تواند حفره و یا کانال با دیواره عمودی در آن حفر کرده و دیواره های آن ثابت می ماند

2-خاک نوع A: به زمینی گفته می شود که هر 31 سانتی متر مربع ان می تواند 5/1 تن وزن یا بیشتر  را تحمل کند . این خاک ثابت و معمولاً چسبنده است بیشتر انواع خاک رس در این مقوله جای میگیرد . و کارحفاری در آنراحتر است .

 3- خاک نوع B: که هر 31 سانتی متر مربع ان 5/1 الی 5/0 تن بار را می تواند تحمل کند و دیوارهای حفر کانال دوام خوبی ندارد ، زمینی نیمه شنی و آبرفتی از انواع این خاک حسب می آید .

4- خاک نوع C: و هر 31 سانتی متر مربع آن وزنی کمتر از 5/0 تن را تحمل می کند ماسه ، شن ، گل و زمین خیس را می توان جزء این دسته به حساب آورد . مهندس ناظر باید حداقل یک بار خاک مورد نظر را از نزدیک ببیند و لمس کند تا بتواند نوع آن را تعیین کند .

 مهندس ناظر ممکن است در بررسی ها بیش از یک نوع خاک در یک منطقه بشود ، اگر هر نوع شکی در این مورد وجود داشته باشد آن را از نوع C طبقه بندی می کنیم .

ساز کارهای حمایتی

 عوامل متعددی در تعیین ایمنی یک پروژه دخالت دارند .

 طبقه بندی خاک ، عمق حفاری ، مقدار آب موجود در خاک ، تغییرات آب و هوایی و همزمانی عملیات های دیگر .

دست اندرکاران عملیات حفاری می بایستی با ایجاد پله گذاری و ایجاد لبه های پیب دار و شمع ذاری و یا قرار دادن حفاظ های محکم در طرفین دیوار از ریزش  جلوگیری کنند .

 تنها در دو مورد نیازی به تجهیزات حمایتی نیست :

1-    حفاری در سنگ با قوام خوب

2-    حفاری در عمق کمتر از 120 سانتی متر

که البته در این مورد نظر نهایی توسط مهندس ناظر اعلام می شود .

ایجاد کناره های شیب دار نیز از ریزش کانال جلو گیری می کند ( شکل V)

همچنین با ایجاد پله کان در طرفین دیوهای کانال از ریزش جلو گیری کرد .

اگرعمق کانال بیش از 2/1 متر باشد باید نقاطی را برای خروج کار گران در نظر گرفته شود.

اگر برای این کار از نردبان در نظر گرفته می شود طول ان بایستی حداقل 1 متر از عمق کانال بیشتر باشد .

 در صورت بارش باران شدید مهندس ناظر بایتسی قبل از شروع کار محل را بازرسی کند چرا که آب مقاومت خاک را به شدت تغییر می دهد هر گز نباید اجازه دهیم آب های سطحی وارد محل حفاری شود .

علائم و نشانه هایی که باید در زمان حفاری مورد توجه قرار دهیم :

1-    به وجود آمدن شکاف و ترک در دیواره های کانال

2-     رانش یا نشت زمین در نزدیکی محل حفاری

3-     بروز تغییر در شیب دیوارها و یا برآمدگی آنها

4-    ریزش خاک یا بخشی از دیواره ها در درون کانال یا حفره

5-     افزایش بیش از حد نشت آب به درون کانال

6-     جوشیدن آب و خروج آن از کف  کانال

7-     تولید صداهای مبنی بر شکستن لایه های خاک و یا قل قل آب

8-     بروز هر گونه تغییر مشکل یا خمیدگی و برآمدگی در سیستم نگهدارن ، دیواره ها / کف کانال

- در صورت مشاهده هر یک از این علائم فوق هر گز وارد محل حفاری نشوید و اگر درون آن هستید از آن خارج شوید .